غلظت خون

غلظت خون یا پلی‌ سیتمی، وضعیتی است که در آن تعداد گلبول‌ های قرمز خون بیش از حد طبیعی افزایش می‌ یابد. این افزایش، به جای کمک به بدن، می‌ تواند باعث مشکلات جدی مانند لخته شدن خون، سکته مغزی و قلبی شود.

انواع غلظت خون

پلی‌سیتمی یا غلظت خون، وضعیتی است که در آن تعداد گلبول‌ های قرمز خون بیش از حد طبیعی افزایش می‌ یابد. این افزایش می‌ تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که بر اساس علت اصلی به دو دسته کلی تقسیم می‌ شود: پلی‌سیتمی اولیه و ثانویه.

پلی‌سیتمی اولیه (Polycythemia Vera)

پلی‌سیتمی اولیه نوعی بیماری خون است که در آن مغز استخوان به طور غیر طبیعی گلبول‌ های قرمز زیادی تولید می‌ کند. این بیماری معمولاً به دلیل جهش در یک ژن خاص به نام JAK2 رخ می‌ دهد. این جهش باعث می‌ شود سلول‌ های خونی به طور نامحدود رشد کنند.

علل پلی‌سیتمی اولیه

• جهش ژنتیکی: جهش در ژن JAK2 شایع‌ ترین علت پلی‌سیتمی اولیه است.
• علل ناشناخته: در برخی موارد، علت دقیق پلی‌ سیتمی اولیه مشخص نیست.

درمان پلی‌سیتمی اولیه

هدف از درمان پلی‌سیتمی اولیه، کاهش تعداد گلبول‌ های قرمز خون و جلوگیری از عوارض است. درمان‌ ها شامل موارد زیر می‌ شود:

• خون‌ گیری درمانی: در این روش، مقداری از خون فرد گرفته می‌ شود تا غلظت خون کاهش یابد.
• دارو درمانی: داروهایی برای کاهش تولید گلبول‌ های قرمز و جلوگیری از لخته شدن خون تجویز می‌ شوند.
• آسپرین: برای کاهش خطر لخته شدن خون
• درمان‌ های حمایتی: مانند کنترل فشار خون و درمان سایر عوارض

پلی‌سیتمی ثانویه

پلی‌سیتمی ثانویه در پاسخ به یک بیماری یا وضعیت دیگر رخ می‌ دهد. در این حالت، مغز استخوان به دلیل کمبود اکسیژن یا وجود برخی عوامل تحریک‌ کننده، تولید گلبول‌ های قرمز را افزایش می‌ دهد.

علت پلی‌سیتمی ثانویه:

• بیماری‌ های ریوی: بیماری‌ های مزمن ریوی مانند برونشیت مزمن یا آمفیزم می‌ توانند باعث کاهش سطح اکسیژن خون و در نتیجه افزایش تولید گلبول‌ های قرمز شوند.
• بیماری‌های قلبی: بیماری‌ های قلبی که باعث کاهش اکسیژن‌ رسانی به بافت‌ ها می‌ شوند، می‌ توانند پلی‌سیتمی ثانویه ایجاد کنند.
• تومورها: برخی تومورها، به ویژه تومور های کلیه، می‌ توانند هورمون‌ هایی تولید کنند که باعث افزایش تولید گلبول‌ های قرمز شوند.
• زندگی در ارتفاعات بالا: در ارتفاعات بالا، به دلیل کاهش فشار هوا و در نتیجه کاهش اکسیژن، بدن برای جبران کمبود اکسیژن، تولید گلبول‌ های قرمز را افزایش می‌ دهد.

علائم پلی‌سیتمی ثانویه معمولاً مشابه پلی‌سیتمی اولیه است، اما ممکن است بسته به علت اصلی متفاوت باشد.

درمان پلی‌سیتمی ثانویه به علت اصلی بستگی دارد. اگر علت اصلی بیماری ریوی باشد، درمان بیماری ریوی می‌ تواند به بهبود پلی‌سیتمی کمک کند. در صورتی که تومور علت اصلی باشد، درمان تومور ضروری است.

علائم غلظت خون در پاها

علائم غلظت خون در پاها اغلب شامل موارد زیر است:

• درد و گرفتگی عضلات: به خصوص هنگام فعالیت بدنی، ممکن است احساس درد و گرفتگی در ساق پا یا ران داشته باشید.
• سوزن سوزن شدن و بی حسی: این احساسات معمولاً در انگشتان پا و کف پا رخ می‌ دهند.
• سردی پاها: به دلیل کاهش جریان خون، پاهای شما ممکن است نسبت به سایر قسمت‌ های بدن سرد تر باشند.
• تغییر رنگ پوست: پوست پا ممکن است قرمز، آبی یا کبود شود.
• ورم پاها: تجمع مایع در پاها می‌ تواند باعث تورم شود.
• زخم‌ هایی که به سختی بهبود می‌ یابند: کاهش جریان خون در پاها می‌ تواند روند بهبود زخم‌ ها را کند کند.
• کاهش مو و ناخن‌ های پا: این نشانه می‌ تواند به دلیل کاهش گردش خون در این نواحی باشد.

دشمن غلظت خون

رژیم غذایی سالم و رقیق‌ کننده خون

• افزایش مصرف میوه‌ ها و سبزیجات: میوه‌ ها و سبزیجاتی مانند انار، توت فرنگی، گوجه فرنگی، کلم بروکلی و اسفناج حاوی آنتی‌ اکسیدان‌ ها و ترکیباتی هستند که به رقیق شدن خون کمک می‌ کنند.
• مصرف آجیل و دانه‌ ها: آجیل‌ هایی مانند بادام، گردو و دانه‌ های چیا سرشار از اسید های چرب امگا-3 هستند که به کاهش التهاب و رقیق شدن خون کمک می‌ کنند.
• مصرف سبزی‌ های برگ سبز تیره: سبزی‌ هایی مانند اسفناج، کلم پیچ و کاهو حاوی ویتامین K هستند که به تولید فاکتور های انعقادی کمک می‌ کند. با این حال، مصرف بیش از حد ویتامین K می‌ تواند باعث افزایش لخته شدن خون شود، بنابراین بهتر است با پزشک خود در مورد مقدار مناسب مصرف مشورت کنید.
• افزایش مصرف آب: نوشیدن آب کافی به رقیق شدن خون و بهبود گردش خون کمک می‌ کند.
• کاهش مصرف نمک: مصرف زیاد نمک می‌ تواند باعث افزایش فشار خون و غلظت خون شود.
• کاهش مصرف گوشت قرمز و فرآورده‌ های لبنی پرچرب: این مواد غذایی حاقد چربی‌ های اشباع شده هستند که می‌ توانند باعث افزایش کلسترول و افزایش خطر لخته شدن خون شوند.

درمان سریع غلظت خون

• ورزش‌ های هوازی مانند پیاده‌ روی، دویدن و شنا به بهبود گردش خون و کاهش خطر لخته شدن خون کمک می‌ کنند.
• چاقی و اضافه وزن می‌ توانند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ ها از جمله بیماری‌ های قلبی و عروقی را افزایش دهند.
• : استرس می‌ تواند باعث افزایش فشار خون و تولید هورمون‌ هایی شود که خطر لخته شدن خون را افزایش می‌ دهند.
•  سیگار کشیدن یکی از عوامل اصلی بیماری‌ های قلبی و عروقی است و می‌ تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.

برای غلظت خون چه بخوریم

• زنجبیل: زنجبیل دارای خواص ضد التهابی و ضد انعقادی است و به رقیق شدن خون کمک می‌ کند.
• سیر: سیر حاوی ترکیباتی است که به کاهش فشار خون و رقیق شدن خون کمک می‌ کنند.
• چای سبز: چای سبز حاوی آنتی‌ اکسیدان‌ هایی است که به کاهش التهاب و بهبود گردش خون کمک می‌ کنند.

غذا های مفید برای رقیق کردن خون

• • میوه‌ ها و سبزیجات:

    • آناناس: آنزیم بروملین موجود در آناناس به رقیق شدن خون کمک می‌ کند.
    • توت‌ ها: توت فرنگی، توت سیاه و زغال‌ اخته حاوی آنتی‌ اکسیدان‌ هایی هستند که به سلامت قلب و عروق کمک می‌ کنند.
    • گریپ فروت: این میوه سرشار از ویتامین C است که به بهبود گردش خون کمک می‌ کند.
    • سبزی‌ های برگ سبز تیره: مانند اسفناج، کلم پیچ و کاهو حاوی ویتامین K هستند که نقش مهمی در لخته شدن خون دارد. اما مصرف بیش از حد ویتامین K می‌ تواند باعث افزایش لخته شدن خون شود، بنابراین بهتر است در مصرف آن اعتدال را رعایت کنید.
    • پیاز و سیر: این دو سبزی حاوی ترکیباتی هستند که به رقیق شدن خون کمک می‌ کنند.

  • دانه‌ ها و آجیل‌ ها:

    • دانه کتان: حاوی اسید های چرب امگا 3 است که به کاهش التهاب و بهبود گردش خون کمک می‌ کند.
    • دانه چیا: این دانه‌ ها سرشار از فیبر و امگا 3 هستند و به کاهش کلسترول و بهبود سلامت قلب کمک می‌ کنند.
    • گردو: گردو حاوی امگا 3 و آنتی‌ اکسیدان‌ هایی است که به سلامت قلب و عروق کمک می‌ کنند.

  • غلات کامل

    • جو دوسر، نان سبوس‌ دار و برنج قهوه‌ ای سرشار از فیبر هستند و به کاهش کلسترول و بهبود سلامت قلب کمک می‌ کنند.

  • ماهی‌ های چرب

    • سالمون، قزل‌آلا و ماهی تن حاوی امگا 3 هستند که به کاهش التهاب و بهبود گردش خون کمک می‌ کنند.

  • آب

    • نوشیدن آب کافی به هیدراته نگه داشتن بدن و بهبود گردش خون کمک می‌ کند.

غلظت خون در آزمایش

غلظت خون یا به عبارت دقیق‌ تر، هماتوکریت، در آزمایش خون، درصد حجم گلبول‌ های قرمز نسبت به کل حجم خون را نشان می‌ دهد. به ع بارت ساده‌ تر، این آزمایش میزان غلظت یا رقیق بودن خون شما را مشخص می‌ کند.

محدوده طبیعی غلظت خون در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل مختلفی مانند سن، جنس و ارتفاع از سطح دریا بستگی دارد. اما به طور کلی، مقادیر زیر به عنوان محدوده طبیعی در نظر گرفته می‌ شود:

• مردان: 40-54 درصد
• زنان: 36-46 درصد

نماد غلظت خون در جواب آزمایش

در جواب آزمایش خون، غلظت خون معمولاً با نماد HCT نشان داده می‌ شود. HCT مخفف Hematocrit است و به معنای حجم کسری گلبول‌ های قرمز خون در کل حجم خون است. به عبارت ساده‌ تر، HCT نشان می‌ دهد که چه مقدار از خون شما را گلبول‌ های قرمز تشکیل می‌ دهند.

علائم غلظت خون در زنان

علائم شایع غلظت خون در زنان عبارتند از:

•  به دلیل افزایش غلظت خون، اکسیژن‌ رسانی به بافت‌ های بدن به خوبی انجام نمی‌ شود و در نتیجه احساس خستگی و ضعف ایجاد می‌ شود.
•  کاهش اکسیژن‌ رسانی به مغز می‌ تواند باعث سرگیجه و سردرد شود.
•  به دلیل افزایش غلظت خون، قلب برای پمپاژ خون با مشکل مواجه می‌ شود و این می‌ تواند باعث تنگی نفس شود.
•  بسیاری از افراد مبتلا به غلظت خون، خارش پوست را تجربه می‌ کنند.
•  به خصوص در صورت و دست‌ ها، قرمزی پوست ممکن است مشاهده شود.
• درد مفاصل و عضلات از دیگر علائم شایع است.
•  تجمع مایع در پاها می‌ تواند باعث تورم شود.
•  تاری دید، دوبینی یا حساسیت به نور از دیگر علائم ممکن است باشد.
•  به دلیل افزایش خطر خونریزی، کبودی آسان‌ تر از حد معمول ایجاد می‌ شود.
• تکرر ادرار در شب
• عرق شبانه
• کاهش وزن بدون دلیل مشخص
• احساس تپش قلب

عرقیات مفید برای غلظت خون

برخی از عرقیات گیاهی به دلیل خواص رقیق‌ کنندگی خون، به طور سنتی برای کاهش غلظت خون مورد استفاده قرار می‌ گیرند. این عرقیات با افزایش جریان خون، کاهش لخته شدن و بهبود عملکرد قلب و عروق، به درمان غلظت خون کمک می‌ کنند.

برخی از این عرقیات عبارتند از:

• عرق بابا آدم: این عرق گیاهی به دلیل خاصیت تصفیه کنندگی خون، برای کاهش غلظت خون بسیار مفید است.
• عرق گزنه: عرق گزنه به دلیل داشتن خواص ضد التهابی و رقیق‌کنندگی خون، برای کاهش غلظت خون مفید است.
• عرق قاصدک: عرق قاصدک به دلیل خاصیت تصفیه کنندگی خون و تقویت کبد، برای کاهش غلظت خون مفید است.
• عرق آلوئه ورا: آلوئه ورا حاوی آنزیم‌ هایی است که به رقیق شدن خون کمک می‌ کنند.
• عرق آقطی: عرق آقطی خاصیت ضد التهابی دارد و به کاهش غلظت خون کمک می‌ کند.
• عرق زنجبیل: زنجبیل حاوی ترکیباتی است که به رقیق شدن خون کمک می‌ کنند و خاصیت ضد التهابی دارند.

• دمنوش چای سبز: چای سبز حاوی آنتی‌ اکسیدان‌ هایی است که به بهبود گردش خون کمک می‌ کنند.
• دمنوش زنجبیل: همانطور که گفته شد، زنجبیل به دلیل خواص رقیق‌ کنندگی خون، به صورت دمنوش نیز مصرف می‌ شود.
• دمنوش دارچین: دارچین نیز خاصیت رقیق‌ کنندگی خون دارد.

نتیجه گیری

رژیم غذایی سالم و متعادل، سرشار از میوه‌ ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی‌ های چرب و آجیل‌ ها، نقش مهمی در رقیق کردن خون و بهبود گردش خون دارد. همچنین، کاهش مصرف نمک، چربی‌ های اشباع شده و قندهای ساده نیز بسیار مهم است.

علاوه بر رژیم غذایی، عوامل دیگری مانند ورزش منظم، کنترل وزن، ترک سیگار و کاهش استرس نیز در کاهش غلظت خون موثر هستند.

مصرف برخی عرقیات گیاهی و دمنوش‌ ها مانند عرق بابا آدم، گزنه، قاصدک، زنجبیل و دارچین نیز می‌ تواند به عنوان مکمل در درمان غلظت خون مورد استفاده قرار گیرد.